|
Jednostki wielkości fizycznych
|
|
|
|
|
Tablica I. Przedrostki do tworzenia jednostek wielokrotnych i podwielokrotnych
| Nazwa |
Oznaczenie |
Znaczenie |
Nazwa mnożnika |
| yotta | Y | 1024 = 1 000 000 000 000 000 000 000 000 | kwadrylion | | zetta | Z | 1021 = 1 000 000 000 000 000 000 000 | tryliard | | eksa | E | 1018 = 1 000 000 000 000 000 000 | trylion | | peta | P | 1015 = 1 000 000 000 000 000 | biliard | | tera | T | 1012 = 1 000 000 000 000 | bilion | | giga | G | 109 = 1 000 000 000 | miliard | | mega | M | 106 = 1 000 000 | milion | | kilo | k | 103 = 1 000 | tysiąc | | hekto | h | 102 = 100 | sto | | deka | da | 101 = 10 | dziesięć | | - | - | 100 = 1 | - | | decy | d | 10-1 = 0,1 | jedna dziesiąta | | centy | c | 10-2 = 0,01 | jedna setna | | mili | m | 10-3 = 0,001 | jedna tysięczna | | mikro | μ | 10-6 = 0,000 001 | jedna milionowa | | nano | n | 10-9 = 0,000 000 001 | jedna miliardowa | | piko | p | 10-12 = 0,000 000 000 001 | jedna bilionowa | | femto | f | 10-15 = 0,000 000 000 000 001 | jedna biliardowa | | atto | a | 10-18 = 0,000 000 000 000 000 001 | jedna trylionowa | | zepto | z | 10-21 = 0,000 000 000 000 000 000 001 | jedna tryliardowa | | yocto | y | 10-24 = 0,000 000 000 000 000 000 000 001 | jedna kwadrylionowa |
Tablica II.Jednostki układu SI
| Wielkość |
Jednostki miary |
| nazwa |
oznaczenie |
| A. Jednostki podstawowe |
| Długość, odległość | metr | m | | Masa | kilogram | kg | | Czas | sekunda | s | | Prąd elektryczny | amper | A | | Temperatura | kelwin | K | | Liczność materii | mol | mol | | Światłość | kandela | cd |
| B. Jednostki uzupełniające |
| Kąt płaski | radian | rad | | Kąt bryłowy | steradian | sr |
Metr jest to długość równa 1 659 763.73 długości fali w próżni promieniowania odpowiadającego przejściu między poziomami a2p10 a 5d5 atomu 86Kr (kryptonu 86).
Kilogram jest to masa międzynarodowego wzorca tej jednostki przechowywanego w Międzynarodowym Biurze Miar w Sevres.
Sekunda jest to czas równy 9 192 631 770 okresów promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu 133 (cezu 133).
Amper jest to prąd elektryczny nie zmieniający się, który płynąc w dwóch równoległych prostoliniowych, nieskończenie długich przewodach o przekroju kołowym znikomo małym, umieszczonych w próżni w odległości 1m (metr) od siebie - wywołałby między tymi przewodami siłę 2 · 10-7 N (niutona) na każdy metr długości.
Kelwin jest to 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody.
Mol jest to liczność materii występująca, gdy liczba cząstek jest równa liczbie atomów zawartych w masie 0,012 kg (kilograma) 12C (węgla 12).
1 mol=6,023 x 1023cząstek
Przy stosowaniu mola należy określić rodzaj cząstek. Mogą nimi być: atomy, drobiny (cząsteczki), jony, elektrony, inne cząstki albo określone zespoły takich cząstek.
Kandela jest to światłość źródła emitującego w określonym kierunku promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 540 x 1012 herców i o natężeniu promieniowania w tym kierunku równym 1/683 wata na steradian. (dawniej definiowano: kandela jest to światłość, jaką ma w kierunku prostopadłym powierzchnia (1/600 00) m2 (metra kwadratowego promiennika zupełnego w temperaturze krzepnięcia platyny pod ciśnieniem 101 325 Pa (paskali)).
Radian jest to kąt płaski, zawarty miedzy dwoma promieniami koła, wycinającymi z jego okręgu łuk o długości równej promieniowi tego koła.
Steradian jest to kąt bryłowy o wierzchołku w środku kuli, wycinający z jego powierzchni część równą powierzchni kwadratu o boku równym promieniowi tej kuli.
Tablica III.Jednostki pochodne układu SI wybranych wielkości
| Wielkość |
Jednostki miary |
Wyrażenie jednostek pochodnych za pomocą jednostek podstawowych i uzupełniających |
Uwagi |
| nazwa |
oznacze-
nie |
| Wielkości mechaniczne |
| Powierzchnia | metr kwadratowy | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: pole powierzchni | | Objętość | metr sześcienny | 
| 
| | | Częstotliwość | herc | 
| 
| | | Prędkość liniowa | metr na sekundę | 
| 
| Stosuje się do wyrażania prędkości akustycznej | | Prędkość kątowa | radian na sekundę | 
| 
| | | Przyspieszenie liniowe | metr na kwadrat sekundy | 
| 
| | | Przyspieszenie kątowe | radian na kwadrat sekundy | 
| 
| | | Gęstość (masy) | kilogram na metr sześcienny | 
| 
| | | Pęd | kilogramometr na sekundę | 
| 
| | | Siła | niuton | 
| 
| | | Moment siły | niutonometr | 
| 
| | | Ciśnienie | paskal | 
| 
| Stosuje się odpowiednio do wyrażania naprężenia mechanicznego, ciśnienia akustycznego itp. | | Napięcie powierzchniowe | niuton na metr | 
| 
| | | Energia, praca | dżul | 
| 
| Stosuje się również do wyrażania energii cieplnej (ciepła), energii elektrycznej, energii promieniowania, energii wewnętrznej, entalpii itp. | | Udarność | dżul na metr kwadratowy | 
| 
| | | Moc | wat | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: strumień energii. Stosuje się również do wyrażania mocy cieplnej, mocy elektrycznej, mocy promieniowania itp. | | Gęstość mocy (powierzchniowa) | wat na metr kwadratowy | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: gęstość strumienia energii. Stosuje się odpowiednio do wyrażania gęstości mocy cieplnej, natężenia napromieniowania, natężenia dźwięku, gęstości mocy promieniowania jonizującego itp. | | Lepkość dynamiczna | paskalosekunda | 
| 
| | | Lepkość kinetyczna | metr kwadratowy ma sekundę | 
| 
| | | Strumień objętości | metr sześcienny na sekundę | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: przepływ objętości. Stosuje się również do wyrażania prędkości objętościowej akustycznej. | | Strumień masy | kilogram na sekundę | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: przepływa masy. | | Gęstość strumienia masy | kilogram na sekundę i metr kwadratowy | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: gęstość przepływu masy. |
| Wielkości cieplne |
| Pojemność cieplna | dżul na kelwin | 
| 
| | | Entalpia właściwa | dżul na kilogram | 
| 
| Stosuje się również do wyrażania energii właściwej, energii wewnętrznej właściwej itp. | | Ciepło właściwe | dżul na kilogram i kelwina | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: pojemność cieplna właściwa. |
| Wielkości elektryczne i magnetyczne |
| Gęstość prądu elektrycznego | amper na metr kwadrat | 
| 
| | | Ładunek elektryczny | kulomb | 
| 
| | | Napięcie elektryczne, siła elektromotoryczna, potencjał elektryczny | wolt | 
| 
| | | Pole elektryczne | wolt na metr | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: natężenie pola elektrycznego. | | Pojemność elektryczna | farad | 
| 
| | | Opór elektryczny | om | 
| 
| Stosuje się do wyrażania: rezystancji, reaktancji i impedancji. | | Opór elektryczny właściwy, rezystywność elektryczna | omometr | 
| 
| | | Przewodność elektryczna | simens | 
| 
| Stosuje się do wyrażania: kondutancji, suspedancji i admitancji. | | Przewodność elektryczna właściwa, konduktywność elektryczna | simens na metr | 
| 
| W odniesieniu do elektrolitów bywa też stosowana nazwa: przewodność elektryczna właściwa. | | Strumień magnetyczny | weber | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: strumień indukcji magnetycznej. | | Indukcja magnetyczna | tesla | 
| 
| | | Pole magnetyczne | amper na metr | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: natężenie pola magnetycznego. | | Indukcyjność | henr | 
| 
| | | Siła magnetomotoryczna, napięcie magnetyczne | amper | 
| 
| |
| Wielkości optyczne |
| Zdolność skupiająca układu optycznego | metr do potęgi minus pierwszej | 
| 
| | | Liczba falowa | metr do potęgi minus pierwszej | 
| 
| | | Natężenie napromienienia | wat na metr kwadratowy | 
| 
| | | Napromienienie | dżul na metr kwadratowy | 
| 
| | | Luminacja energetyczna | wat na metr kwadratowy i steradian | 
| 
| | | Strumień świetlny | lumen | 
| 
| | | Ilość światła | lumenosekunda | 
| 
| | | Natężenie oświetlenia | luks | 
| 
| | | Luminacja | kandela na metr kwadratowy | 
| 
| | | Naświetlenie | luksosekunda | 
| 
| |
| Wielkości fizykochemiczne |
| Masa molowa | kilogram na mol | 
| 
| | | Objętość molowa | metr sześcienny na metr | 
| 
| | | Energia wewnętrzna molowa | dżul na mol | 
| 
| | | Pojemność cieplna molowa | dżul na mol i kelwin | 
| 
| | | Stężenie molowe | mol na metr sześcienny | 
| 
| | | Molalność | mol na kilogram (rozpuszczalnika) | 
| 
| |
| Wielkości promieniowania jonizującego |
| Dawka pochłonięta | grej | 
| 
| | | Moc dawki pochłoniętej | grej na sekundę | 
| 
| | | Dawka ekspozycyjna | kulomb na kilogram | 
| 
| | | Moc dawki ekspozycyjnej | amper na kilogram | 
| 
| | | Aktywność ciała promieniotwórczego | bekerel | 
| 
| | | Gęstość strumienia cząstek | metr do potęgi minus drugiej razy sekunda do potęgi minus pierwszej | 
| 
| |
Tablica IV.Legalne jednostki miar wybranych wielkości nie należące do układu SI
| Wielkość |
Jednostki miary |
Wyrażenie jednostek pochodnych za pomocą jednostek podstawowych i uzupełniających |
Uwagi |
| nazwa |
oznacze-
nie |
| Długość, odległość | jednostka astrono-
miczna długości | 
| Jednostka astronomiczna długości jest to długość promienia nieperturbowanej orbity kołowej ciała o masie znikomo małej, które krązy dookoła Słońca z prędkością kątową gwiazdową 0,0017 202 098 950 radiana na dobe mającą 86400 sekund efemerydalnych
| Do stosowania w astronomii i dziedzinach związanych. | | parsek | 
| Parsek jest to odległość środka koła od jego cięciwy o długości 1 UA (jednostka astronomiczna długości) opartej na łuku odpowiadającym kątowi środkowemu 1'' (sekunda)
| | | Masa | tona | 
| 
| | | Czas | minuta
godzina
doba | 
| 
| Jednostki kalendarzowe dzień, tydzień, miesiąc, rok | | Temperatura | stopień Celsjusza | 
| Dla różnicy temperatur
| Stosuje się do wyrażania temperatury Celsjusza t i różnicy temperatur
| | Kąt płaski | stopień | 
| 
| | | minuta | 
| 
| | | sekunda | 
| 
| | | grad | 
| 
| | | Powierzchnia | hektar | 
| 
| Stosuje się do wyrażania powierzchni gruntów. | | Objętość, pojemność | litr | 
| 
| Stosuje się do pomiarów objętości płynów i ciał sypkich. | | Prędkość liniowa | kilometr na godzinę | 
| 
| | | Prędkość obrotowa | obrót na sekundę | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: częstość obrotów | | obrót na minutę | 
| 
| | | Gęstość (masy) | kilogram na litr | 
| 
| Stosuje się do wyrażania gęstości płynów i ciał sypkich. | | Energia, praca | kilowato-
godzina | 
| 
| | | elektronowolt | 
| Elektronowolt jest to energia kinetyczna, jaką uzyskuje elektron po przejściu w próżni drogi miedzy dwoma punktami, gdy różnica potencjałów miedzy tymi punktami jest równa 1V (wolt)
| Do stosowania w technice jądrowej i dziedzinach związanych. | | Strumień objętości | metr sześcienny na minutę | 
| 
| Stosowana również nazwa: przepływ objętości. | | metr sześcienny na godzinę | 
| 
| | | litr na sekundę | 
| 
| | | Strumień masy | kilogram na godzinę | 
| 
| Stosowana jest również nazwa: przepływ masy. | | tona na godzinę | 
| 
| | | Ładunek elektryczny | ampero-
godzina | 
| 
| | | Moc | woltoamper | 
| 
| Do wyrażania mocy elektrycznej pozornej. | | var | 
| 
| Do wyrażania mocy elektrycznej biernej. | | Ilość światła | lumeno-
godzina | 
| 
| | | Poziom (bezwzględny) ciśnienia akustycznego | bel | 
| Bel jest to poziom ciśnienia akustycznego występujący, gdy podwojony logarytm dziesiętny stosunku tego ciśnienia do ciśnienia odniesienia 
(paskala) jest równy 1. | | | decybel | 
| 
| | | Poziom głośności | fon | 
| Fon jest to poziom głośności dźwięku o częstotliwości 1000Hz (herców) i poziomie ciśnienia akustycznego 1 dB (decybel). | | | Masa atomowa | jednostak masy atomowej | 
| Jednostka masy atomowej jest to masa atomowa równa 
części masy atomowej 
(węgla 12)
| | | Objętość molowa | litr na mol | 
| 
| | | Stężenie molowe | mol na litr | 
| 
| | | Ilość informacji | bit | 
| Bit jest ilość inforamcji, jaka odpowiada zajściu jednego z dwóch przeciwnych zdarzeń, gdy logarytm przy podstawie 2 odwrotności prawdopodobieństwa tego zdarzenia jest równy 1. | | | Strumień informacji | bit na sekundę | 
| Bit na sekundę jest to strumień informacji, przy którym ilość informacji 1 bit (bit) przepływa przez dany przekrój kanału informacyjnego w czasie 1s (sekunda). | | | Zdolność skupiająca układu optycznego | dioptria | | 
| |
|
